شیشهء کریستال یا شیشهء سربی یک نوع شیشه است که در آن سرب جایگزین کلسیم میشود. شیشهء سربی حاوی ۱۸ تا ۴۰ درصد وزنی از اکسید سرب II است (PbO)، درحالیکه کریستال سربی مدرن، حداقل ۲۴٪ اکسید سرب دارد. حضور سرب در شیشه هایی که اشعهء گاما و ایکس را جذب میکنند و برای سپر محافظ درمقابل تشعشع بکار میروند مورد استفاده قرار گرفته است (همچنین در لامپهای اشعهء کاتدی، موقعی که کم کردن درمعرض‌قرارگیری تماشاکنندگان تلویزیون دربرابر اشعهء ایکس نرم مورد توجه است).
با توجه به خطرات ناشی از تابش پرتو ایکس، شیشه سربی می‌تواند یکی از موارد محافظتی پرکاربرد در بخش تصویربرداری باشد.
از جمله موارد کاربرد این محافظ می‌تواند به نیروگاه‌های هسته‌ای، مکان‌هایی که مواد رادیواکتیو در آنجا انبار میشود، آزمایشگاه‌ها و مراکز تصویربرداری اشاره کرد.
استفاده در مراکز تصویربرداری
در مواردی که نیاز است کاربر یا اپراتور بخش تصویربرداری پوزیشن و وضعیت بیمار را کنترل کند، از شیشه سربی استفاده میشود.
در جدول زیر به برخی نکات اشاره می‌کنیم:
| نوع کاربری اتاق | نیاز یه شیشیه شربی | ابعاد استاندارد شیشه |
| رادیولوژی | دارد | 80*60 سانتی‌متر |
| ماموگرافی | ندارد | – |
| آنژیوگرافی | دارد | 200*100 سانتی‌متر |
| سی‌تی اسکن | دارد | 120*80 سانتی‌متر |
| اتاق عمل | ندارد | – |
| اتاق سنگ‌شکن | ندارد | – |
| اتاق پری اپیکال(تک دندان) | دارد | 20*10 سانتی‌متر |
| اتاق پانورکس OPG | دارد | 20*20 سانتی‌متر |
مراحل ساخت شیشه سربی
- ابتدا سرب را در كوره‌هاي صنعتي به حالت مذاب درآورده و سپس سرب مذاب را درون مخازن پيستوله مانندي ريخته و با توجه به قطر و سايز مورد نظر ميزان فشار و روزنه خروج عنصر را تنظيم مي‌نمایند تا آن را به صورت غبار و گرده خارج می کنند.
- به حجم غبار سرب نيز “مش” گفته مي‌شود به طور مثال براي توليد سرب 1/0 با مش 400، ميزان فشار را تنظيم كرده سپس سرب را درون حوضچه‌هاي آب سرد اسپري مي‌كند و تمام اين گرده ها با همان اندازه و حجم سرد شده و به صورت خاك سرب در ته حوضچه جمع مي‌گردد.
- بعد از جمع‌آوري خاك سرب ، سيليس را در مخازن ديگر ذوب كرده و آن را به داخل قالب هاي مورد نظر با قطر و اندازه مشخص هدايت مي‌كند و مجددا گرده هاي سرب را كه با اكسيد سرب بي‌رنگ شده است را به گونه‌اي در فضا پخش مي‌كنند كه به صورت يكنواخت و ميزان مورد نظر در ميان سيليس ذوب شده قرار گيرد ، بدين ترتيب پس از سرد شدن سيليس ، شيشه سربي با شفافيت بسيار بالا خواهيم داشت.
البته اين پروسه توليد در عين سادگي بيان، بسيار پيچيده است و حتما مي‌بايست دقت عمل زيادي را در توليد آن به‌كار گرفت.
استفاده از اين شيشه سربي در بخش ها باعث مي‌شود كه علاوه بر توانايي عبور نور، جلوی نفوذ اشعه ايكس را نیز می گیرد.
دیگر موارد استفاده از شیشه سربی
- درب سربی
- پاراوان سربی
- پارتیشن سربی
جالب است بدانید که یکی از موارد پر کاربرد استفاده از شیشه سربی در عملیات سربکوبی می باشد.
