پارچه، شیشه، چوب، فلز، سنگ و غیره را میتوان به روشهای زیر پاک کرد:
۱. روش مکانیکی مانند ساییدن، سوهان کردن، صیقلی نمودن و … .
۲. روشهایی که در طی انجام آن هم عملیات مکانیکی انجام میگیرد و هم از مواد شیمیایی استفاده میشود.
۳. روش شیمیایی که در طی انجام از مواد شیمیایی پاک کننده استفاده میشود.
روش مکانیکی
داخل و خارج لولههای موجود در انبار را میتوان با یک پارچه نمدار تمیز کرد. اگر خیلی کثیف باشند میتوان آنها را با آب داغ به همراه مایع ظرفشویی و شیشهشور یا اسکاچ شسته و به دنبال آن با آب تمیز و دوباره با آب مقطر آب کشید.
مواد آلی ناقطبی که در آب حل نمیشوند، را میتوان با استفاده از استون شستوشو نمود که علاوه بر تمیز نمودن ظرف شیشهای باعث خشک شدن آن نیز میشود.
وسایل شیشهای قبل از تعمیر یا تغییر باید توسط مصرف کننده آن شستوشو و خشک شوند چرا که شیشه کثیف در اثر حرارت دیدن نه تنها تولید بخار میکند، بلکه به خوبی نیز تعمیر نمیشود.
روش شیمیایی
تمیزکاری شیمیایی وسایل شیشهای رسوب گرفته را با توجه به نوع ماده رسوب کرده میتوان به شرح زیر انجام داد:
۱. چربیها و گریسها: این رسوبها را میتوان با بنزین، کربن سولفور، تری کلرواتیلن، کربن تتراکلرید یا پترولیم اتر پاک نمود. ممکن است یک چربی، سخت پاک شود و مجبور شویم عمل پاک کردن با مواد یاد شده را تکرار نماییم. اغلب با پختن در محلول سودسوزآور یا سدیم کربنات، چربی پاک میگردد.
۲. آلبومین (پروتیین محلول در آب): هیدروکلریک اسید.
٣. مواد آلی بدون چربی مانند مواد نشاسته: از سولفوریک اسید غلیظ که دارای مقدار کمی پتاسیم نیترات و پرکلرات باشد، استفاده نمود. خوابانیدن وسایل شیشهای در مخلوط بالا به مدت ۱۲ ساعت و آب کشیدن کامل آنها با یک محلول غلیظ نیتریک اسید به همراه آب اکسیژنه یا با یک محلول غلیظ نیتریک اسید به همراه پتاسیم کلرات، میتوان این ظرفها را پاک نمود. زیرا این رسوبها ترکیبات آلی را با اکسایش تخریب میکنند و تبدیل به موادی میشوند که به آسانی از شیشه پاک میشوند.
۴. پرمنگنات: اگر محلول پرمنگنات، مدت زیادی در شیشه بماند، یک لایه منگنز دی اکسید در آن باقی میگذارد که به آسانی نمیتوان آن را پاک نمود. برای پاک کردن آن، کافی است قدری کلریدریک اسید و سدیم بیسولفیت روی آن بریزیم. ممکن است به جای سدیم سولفیت از سدیم سولفات استفاده نماییم. البته بهتر است از دیگر اکسندههای بیرنگ مانند پرکلرات استفاده شود.
۵. مس اکسید و لکههای آهن: هیدروکلریک اسید داغ و غلیظ همراه با پتاسیم کلرات.
۶. باریم سولفات: سولفوریک اسید غلیظ با حرارت ۱۰۰ درجه سانتیگراد.
۷. بقایای جیوه: نیتریک اسید داغ و غلیظ.
۸. جیوه سولفید: تیزاب سلطانی (Aqua regia) داغ. (تیزاب سلطانی محلولی بسیار خورنده و دود کننده، زرد یا , قرمز رنگ است. این محلول از مخلوط نیتریک اسید غلیظ و کلریدریک اسید غلیظ که معمولاً به نسبت حجمی یک به سه هستند، به دست میآید).
۹. نقرہ: کلرید سدیم هیپوسولفیت.
۱۰. آبی برلَن: برای شناسایی آهن، آزمایش آبی برلَن را انجام میدهند و گاهی اتفاق میافتد که مقداری آبی برلن به شیشه میچسبد و با آب و اسید هم پاک نمیگردد. در این جا به کمک سود سوزآور رسوب آبی پاک و از شیشه جدا میشود. آبی برلن در مقابل اسیدها تقریباً پایدار است، ولی بازها آن را تجزیه و تبدیل به فریک هیدروکسید و غیره میکند.
۱۱. بازها: آب آهک (کلسیم هیدروکسید) و پتاس سوزآور پس از این که مدتی در شیشه بمانند، یک لایه سفید که محکم به جدار شیشه میچسبد، باقی میگذارند. این لایه را میتوان به وسیله اسیدهای رقیق مثل استیک اسید و کلریدریک اسید حل و جدا نمود. اسید با باز چسبیده و با جداره شیشه واکنش داده، تولید آب و نمک میکند. اگر بر اثر کربنیک انیدرید یا کربن دی اکسید موجود در هوا، باز موجود در ظرف شیشهای تبدیل به کربنات شده باشد، کربنات با اسید واکنش داده و تولید نمک، آب و گاز کربن دی اکسید میکند.
۱۲. زغال: در لوله آزمایش چوب، زغال و اجسام آلی را تکلیس میکنند (به هر واکنش تجزیه حرارتی که طی آن یک جامد به جامد جدید و یک گاز تبدیل شود، تکلیس گویند) و قسمتهای زغالی شده این اجسام، محکم به جدار لوله آزمایش میچسبد. در این صورت، باید قدری شوره یا پتاسیم کلرات در لوله آزمایش ریخت و آهسته حرارت داد؛ شوره (پتاسیم نیترات) بر اثر حرارت ذوب میگردد و ذرات زغال را میسوزاند. پس از نابود شدن لایه سیاهی و سرد شدن شیشه، زیادی شوره را به وسیله آب از آن جدا میکنند. شوره و پتاسیم کلرات مواد اکسیدکننده قوی هستند و اکسیژن زیادی میدهند که باعث سوختن ذرات کربن میشوند.
دستگاههای شیشهای که داخل آنها دیده میشود باید با احتیاط خاصی مورد توجه قرار گیرند، زیرا تمیزی آنها دارای بیشترین اهمیت است. در حرارتی که دستگاه کار میکند بسیاری از مواد با سیلیکا ترکیب شده و باعث لک شدن یا مات شدن آن میگردند. علاوه بر تمیز کردن معمولی تمامی سطوح به وسیله پنبه آغشته به الکل تمیز میشوند. سطوح تمیز شده نمیتوانند دستکاری شوند زیرا تنها اثر انگشتان برای مات نمودن آنها کافی است.
هیدروکلریک اسید با غلظت ۱۰ تا ۴۰ درصد برای تمیز کردن سطوح شیشهای خیلی آلوده توصیه میشود. این اسید میتواند سوختگیهای خطرناک و دردآور به وجود بیاورد. باید در دستکشهای لاستیکی که آب در آنها غیرقابل نفوذ است، استفاده شده و دستها توسط کرم محافظ ضد اسید پوشیده شوند. قبل از در آوردن دستکشها باید آنها را با احتیاط با آب مقطر، آب کشید.