در حال حاضر سرامیک بخش وسیعی از صنایع مختلف معاصر را در برمی گیرد. در عین اینکه این صنعت به قدمت اولین تمدن بشری است ولی اکنون محصولات سرامیکی یکی از مفیدترین پدیده هایی است که در پیشرفت علوم نقش مؤثری را بر عهده دارد.
محصولات سرامیکی دارای تنوع بسیار است. بعضی از آنها همواره مورد استفاده عموم قرار می گیرند و بعضی دیگر در رابطه با مصارف خاصی است که متخصصین از آنها استفاده می کنند.
- اشیاء هنری یا تزئینی مانند مجسمه- پلاک
- وسایل غذاخوری و لوازم آشپزخانه
- وسایل بهداشتی از قبیل دستشویی، وان حمام
- کف پوش ها
- کاشی ها
- لوله های فاضل آب
- الماس های مصنوعی مورد استفاده در لوازم صوتی
- قسمتی از مغزهای الکترونیکی
- بخشی از وسایل الکتریکی (مقره- پایه و ترمینال)
- شمع های ماشین
- عایق ها و اجسام نسوز
- وسایل آزمایشگاهی مانند بوته ها، هاونگ های چینی
- دندان های مصنوعی
- سنباده ها و ابزارهای برش
این موارد بخش کوچکی از کاربردهای سرامیک می باشد.
لغت سرامیک از کلمه یونانی (Keram os) مشتق گردیده که در اصل به معنی ماده پخته شده است. تعریف دیگر از ریشه سانسکریت به موادی اطلاق می گردد که به کمک آتش تهیه می شوند.
تعریف جدید و علمی که در دنیای صنعتی امروز نیز قابل قبول می باشد تعریفی است که در سال ۱۹۲۰ جامعه سرامیک آمریکا مطرح نموده است.
سرامیک عبارت است از تمام محصولات غیرفلز معدنی که برای به عمل آوردن آن به صورت یک محصول قابل استفاده، احتیاج به درجه حرارت معمولاً بالاتر از ۶۰۰ درجه سانتیگراد را دارد. این تعریف نه تنها شامل محصولاتی می گردد که ماده اولیه خاک آنها و یا سیلکاتها هستند بلکه سایر محصولات از قبیل اکسیدهای فلزی و کربن ها را نیز در برمی گیرد.
ظروف سرامیکی هم نوعی از ظروف سفالی هستند که اگر از لعاب مناسبی برای آنها استفاده شده باشد، هیچ مشکلی برای پخت و پز ندارند. از محاسن این ظروف می توان به سبک بودن آنها نسبت به چینی ها و همچنین قیمت کمترشان نسبت به ظروف چینی و کریستال اشاره کرد.
کلمه «چینی» در زبان فارسی سابقاً به معنی کلیه ظروف صادر شده از کشور چین به کار می رفته است. کلمه «China» انگلیسی نیز کم و بیش به همین مفهوم اشاره داشته است. در زبان انگلیسی این کلمه مخفف «China Ware» است که بیان کلی و پرابهامی بوده از کلیه ظروفی که از کشور چین و دیگر کشورهای شرقی مثل ایران به اروپا صادر می شده اند». (لازم به توضیح است که ایران در دوران صفویه در خلال قرن هفده و هجده میلادی) خود تولید کننده و صادر کننده «ظروف چینی» به اروپا بوده است.
ظروف چینی یکی از سالم ترین ظروف غذاخوری هستند که به هیچ وجه مشکلی برای سلامتی شما ایجاد نمی کنند. خاک کائولن، فلدسپات (نوعی ماده معدنی، جلا دهنده با نقطه ذوب پائین) و سیلیس به همراه نوعی خاک چسبنده به نام «بال کلی»، مواد اولیه تهیه چینی هستند.
تفاوت عمده چینی با سرامیک به درجه حرارت پخت آنها مربوط می شود. حداکثر درجه حرارت پخت سرامیک ها ۱۱۰۰ درجه است که البته درجه حرارت داخل این ظروف از این مقدار کمتر است.
همین مسئله باعث می شود که در داخل ظروف سرامیک خلل و فرج باقی نماند و این ظروف از چینی ها سبک تر شوند و جذب آب داشته باشند و البته به همین دلیل دوام آنها هم از چینی کمتر است. در مقابل، چینی ها در دمای ۱۲۰۰ درجه پخت می شوند و به همین دلیل درجه حرارت داخل و بیرون آنها یکسان شده و سنگین تر و با دوام تر هستند.
چینی ها برخلاف جنس هایی مانند بلور در تماس با غذای داغ زود داغ نمی شوند و همچنین با سرد و گرم شدن به راحتی نمی شکنند. همچنین این ظروف هیچ گونه مواد سمی و مضری ندارند.
ظروف چینی انواع گوناگونی دارند مثل: چینی های ضخیم و بسیار مقاوم، چینی کاغذی که بسیار نازک و براق و استخوانی و بسیار گران قیمت است.و چینی پروسلن که ضخامت متوسطی دارد.
در شستشوی ظروف چینی بهتر است از سفید کننده ها و اجسام خشن مانند سیم ظرف شویی استفاده نشود تا جلای لعاب از بین نرود.
اوپال :اوپال ها را که در ایران با نام آرکوپال میشناسند. از کلمه «آرک» نام یک شرکت معروف فرانسوی است که اولین بار حدود ۱۰۰ سال پیش ظروف اوپال را تولید کرد و به همین دلیل در ایران، این ظروف را به نام آرکوپال می شناسیم. (همان طور که ظروف بلور ساخت این کارخانه در ایران به آرکروک معروفند) «اوپال در واقع ماده ای است بین شیشه و چینی، از شیشه و نشکن است و از چینی سبک تر است، چون به مراتب نازک تر از چینی است.
برای تولید اوپال از سیلیس، آهک، شیشه خورده و کربنات سدیم (مواد اولیه تولید شیشه) به همراه فلوراید با فلسپات و کربولیت نوعی مواد معدنی هستند، به عنوان مواد اولیه استفاده می شود این مواد در دمای ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ درجه سانتیگراد ذوب می شود سپس با استفاده از سیستم گریز از مرکز، ظرف مورد نظر تولید می شود. به دلیل استفاده از همین سیستم گریز از مرکز به جای پرس است که ظروف اوپال بسیار نازک تر و سبک تر از چینی ها هستند. به این ترتیب ظروفی تولید می شود که در واقع شیشه هستند. ولی به علت وجود ماده سفیدکننده ای مانند فلوراید حالت چینی به خود می گیرند.
اکثر اوپال ها با انجام یک عملیات حرارتی به اسم «آنیل» در مقابل حرارت مقاوم می شوند و می توان از آنها در ماکروفر استفاده کرد. نقش گل بر روی هم طی همین عملیات آنیل پخته می -شود. برای ایجاد این نقوش از عکس برگردان با استامپ که رنگ های مقاوم در برابر درجه حرارت هستند، استفاده می شود.
ماهانه یک تا یک ونیم میلیارد تومان اوپال از فرانسه و امارات وارد ایر ان می شود. اما در دنیا برخلاف ما ایرانی ها اوپال ها را خیلی تحویل نمی گیرند و از ظروف در مراسم و میهمانی ها استفاده نمی شود. در این موارد معمولا این ظروف چینی است که سر میز غذا حاضر میشود.
