در مواردی که نمیتوان وسیلهای را بر روی شعله چراغ رومیزی چرخانید، وجود یک مشعل دستی ضروری است. برای مثال برای بستن سر لولههای آزمایشی شامل نونههایی که نباید گرم یا تکان داده شوند، از آن استفاده میکنند. اگر لازم باشد تا پیوستی را به ظرفهای شیشهای که خود جزیی از دستگاههای پیچیده و غیرقابل حرکت هستند، مانند لوله خلا یا ظرفهای تخلیه شده بسته وصل نمود، وجود مشعل دستی بسیار ضروری است.
بهترین نوع مشعل دستی، نوع سبک وزن آن است که به راحتی قابل حرکت بوده و شیرهای آن نیز به آسانی تنظیم میشوند. نوعی از آن که دارای محفظه مخلوط کن است، مناسبترین وسیله برای کار کردن با شیشه قلیایی است، چون شعلهای بلند و ملایم را جهت حرارت اولیه و تاباندن تامین میکند و علاوه بر آن شعلههایی با دامنه وسیع آن برای وصل کردن، خم کردن و بستن بسیار مناسب هستند. لوله رابط آن باید به طول دو متر و با دیواره ضخیم باشد. لولههای نازک به راحتی پیچ خورده و جریان هوا و گاز را قطع میکنند، در نتیجه شعله خاموش میشود. رابطها را باید محکم بسته و برای اطمینان بیشتر باید با پیچاندن سیم محل اتصال را محکم کرد. وجود یک لوله لاستیکی ۶ میلیمتری به طول ۲ متر که از یک انتها به قطعه دهانهای وصل شده باشد، برای دمیدن شیشه مذاب ضرورت دارد. اگر لازم باشد، میتوان یک لوله خشککن دارای کلسیم کلرید (به شکل گرانول) را روی لوله لاستیکی دمنده سوار کرد.
وقتی که همه شیرها بستهاند، لولههای رابط مشعل دستی به شیرهای رومیزی گاز و هوا را وصل کرده و بازرسی کنید. شیرهای رومیزی و سپس شیر گاز مشعل دستی را باز کرده و مشعل دستی را روشن کنید. ضمن این که چراغ را در دست راست میگیرید و از انگشت شست همان دست برای باز و بسته کردن شیر گاز استفاده میکنید، شعله پراکنده و بلند را به شعله کوچک در حدود شعله شمع تغییر دهید. دقت کنید که در تمام مدت شعله در بالای میز به طرف لباس یا هر چیز دیگری که حرارت به آن آسیب میرساند، گرفته نشود. شعله را به اندازه نصف مقدار حداکثر خود تنظیم نموده و به آرامی شیر هوا را باز کنید. تنظیم جریان گاز و هوا را تمرین کنید تا بتوانید هر نوع شعلهای با هر اندازه ( البته در محدوده امکانات فشار گاز و میزان جریان هوای موجود ) را ایجاد نمایید. چون اتصالات و باریکههایی که در لولههای افقی ساخته میشوند، به هنگامی که شیشه نرم میشود، یکنواختی و استحکام خود را از دست داده و به طرف پایین شکم میدهند، تا آن جا که ممکن است کار با مشعل دستی باید با نگه داشتن لوله در وضعیت عمودی انجام گیرد.
برای تنگ کردن لولهای با قطر ۱۰ میلیمتر، ابتدا آن را روی یک پایه گردان سوار کنید، به طوری که حدود ۲۰ سانتیمتر از آن از گیره بالا آمده باشد. بالای لوله را با دست چپ گرفته و شیشه را در ۸ سانتیمتری از بالای گیره حرارت دهید. به تدریج جریان هوا را افزایش دهید تا شعلهای به طول حدود ۱۵ سانتیمتر به دست آید. شعله باید با لوله زاویه قایم ساخته و چنان حرکت داده شود که تمام محیط لوله به طور یکنواخت حرارت ببیند. مشعل دستی باید به نرمی ولی با استحکام نگه داشته شود و طوری در دست چرخ بخورد که شعله آن همیشه به طرف شیشه گرفته شده باشد. شعله در سطح افقی و با زاویه ۲۰۰ درجه یا بیشتر حرکت میکند. در حرارت دادن طرفی از شیشه که دورتر از شیشهساز قرار گرفته است باید دقت بیشتری شود. بررسی مداوم و دقیق شیشه گرم بسیار مهم است. بازوی چپ بالا و دور از خط شعله نگه داشته میشود. دست چپ لوله را بالا گرفته و تمام لوله را در یک امتداد قرار میدهد و از تاب خوردن شیشه مذاب جلوگیری میکند. به دیواره شیشه امکان داده میشود تا ضخیم گشته و سپس با بالا و پایین نمودن دقیق دست چپ، لوله تنگ میگردد. شعله مشعل دستی باید در اطراف لوله حرکت کرده و متوجه شیشه باشد و همچنین در مراحل بعدی ایجاد باریکه به طرف سه چهارم پایین شیشه مذاب گرفته شود. قطر مقطع باریکه و ضخامت دیواره شیشه باید به دقت بررسی شوند. ابعاد فقط با چشم تخمین زده میشوند.
این تمرین باید با لولهای که در جهت معکوس در پایه گردان بسته شده است، تکرار شود. وقتی که شیشه نرم شد، شیشه زیر باریکه مورد نظر را با دست چپ گرفته و در خلاف جهت نیروی ثقل به بالا میکشیم. این باریکهها برای انجام کارهای بعدی به ویژه جهت بستن لولههای شیشهای ساخته میشوند.
برای مسدود کردن باریکهها، ابتدا شیشه با شعله بلند و ملایم گرم میشود تا باریکه نرم گردد. حال مشعل دستی طوری تنظیم میشود که شعله بلند و نوک تیزی ایجاد کند. شیشه درست در وسط باریکه گرم میشود تا تنگتر شده و بالاخره بسته شود. مقدار کمی از شیشه باید ذوب شود و ضخامت دیواره آن باید در همان حدود اندازه ضخامت دیواره لوله اصلی باقی بماند. لوله به طرف باریکه را نباید به طرف بالا کشید، بلکه باید به خود شعله اجازه داد تا باریکه را ببندد. گرچه انسدادهای با دیواره نازک فشارهای داخلی بالایی را تحمل میکنند، ولی به آسانی شکسته میشوند.
تعمیرات
ظروف سادهای مانند لولههای آزمایش، قطعات T شکل و Y شکل، قسمتهای گاز شور و قطعات شیشهای که برای اتصال لولههای پلاستیکی به کار میروند، بجای تعمیر بهتر است دوباره ساخته شوند. تمام ظرفهایی که برای تعمیر آورده میشوند باید به دقت بازرسی شوند و در کوتاهترین مدت در مورد تعمیر یا ساخت دوباره آنها تصمیم مناسب گرفته شود.
برای مثال، چنانچه جداره مخصوص عبور آب یک مبرد لیبیگ شکسته شود، باید یک مبرد جدید ساخت، ولی اگر لوله تخلیه مبرد، لوله ورود بخار، لوله ورود آب یا خروج آب مبرد شکسته شده باشد، میتوان آنها را تعویض نمود. اگر جداره مخصوص عبور آب یک مبرد حلقوی مارپیچی شکسته شود، کوشش جهت سالم نگه داشتن مارپیچ شیشهای و استفاده از آن در یک مبرد جدید مجاز خواهد بود. اگر دهانه پیپتهای مدرج ساده یا حبابدار صدمهای ببیند یا شکافی بین علامت مدرج پیپت و دهانه آن ایجاد شود، آنها را باید دور انداخت. فقط تعمیری قابل قبول است که در حجم پیپت تاثیری نداشته باشد. ممکن است بتوان دهانه پیپتهای مدرج را به روش کشیدن شیشه به اندازه قطر مورد نظر به طرف بیرون تعمیر نمود و با سایش و برش آن را به یک دهانه جدید تبدیل کرد. برای این برش میتوان از یک ماشین برش شیشه مجهز به چرخ سمباده لاستیکی (سمباده با چسب لاستیکی) استفاده کرد. برای این عمل، وارد آوردن فشار خفیفی به شیشه از طرف چرخ همراه با حرکت دورانی یکنواخت آن در جریانی از آب سرد لازم است.
در این نوع شیشهسازی همانطور که از نامش پیداست بر خلاف شیشهسازی علمی که در آن به ساخت وسایل آزمایشگاهی و نیمهصنعتی پرداخته میشود، به ساخت وسایل تزیینی میپردازد.
یک شیشهساز ماهر میتواند در کارگاه شیشهسازی دانشگاه از یک لوله شیشهای یک قو، فیل، اسب یا یک گلدان بسازد یا حتی از یک میله شیشهای میتوان یک خوشه گندم زیبا ساخت.