رشتههای شیشهای نخهای نازک کشیده شده شیشه با قطری مشابه قطر نوک مداد هستند. نوارهای باریک را میتوان از ورقههای شیشه برید، توسط شعله یا مشعل حرارت داد تا شیشه گلولهای شود و آنگاه به وسیله دو انبر آن را تا جایی که بازوان اجازه میدهد کشید. این رشتهها به قدری نازک هستند که در هوا آنیل میشوند. راه دیگر برای تهیه رشته در مقیاس بیشتر، اتصال یک سمت لقمه مذاب به یک میخ فرو رفته در یک میز و کشیدن انتهای دیگر است. راه دیگر، کشش مذاب از بوته ذوب است.
رشتههایی که قطری بیش از یک هشتم اینچ دارند، میله شیشهای نامیده میشوند. میلهها به همان روشهای تهیه رشته ساخته میشوند، با این تفاوت که عمل کشش با سرعت کمتری انجام میگیرد.
شیشههای جریان یافته، رشتههایی با شکل متغیر هستند. این شیشهها با جاری کردن شیشه مذاب بر روی یک سطح مثلا بتنی با حرکات رفت و برگشتی به دست میآید. رشتهها و شیشههای جریان یافته را میتوان فیوز کرد و به وسیله آن نوعی پارچه شیشهای به دست آورد. این پارچهها را میتوان بر روی هم چید و الگوی خاصی را با آن ایجاد کرد. رشتهها را میتوان با استفاده از شعله به صورت رشتههای انحناء دار در آورد. شکل دادن رشتهها با استفاده از یک سطح چدنی داغ نیز میسر است. برای این امر رشته را با مشعل حرارت داده و مانند رسم خط با مداد بر روی سطح داغ فشار میدهند.
مینا
لعابهای روی شیشه یا میناها، شیشههای رنگی بسیار گداز آور هستند که به صورت پودر ریز آسیاب شدهاند. ترکیب آنها به نوع گداز آورها و اکسیدهای رنگی مورد استفاده بستگی دارد. میناها نقطه ذوبی پایینتر از دمای تغییر فرم شیشه پایه دارند. ضریب انبساط حرارتی مینا و دمای ذوب آنها دو فاکتور مهم در موفقیت اعمال آنها بر روی شیشه است.
ضریب انبساط حرارتی مینا باید کمتر از ضریب انبساط حرارتی پایه شیشهای باشد تا حین سرد شدن کمتر منقبض شود و توسط پایه شیشهای تحت تنش فشاری قرار گیرد و بدین ترتیب استحکام آن افزایش یابد. معمولا میناها حاوی مقادیر زیادی اکسید سرب هستند تا ذوب آنها در دمای پایین انجام گیرد.
تنظیم ضریب انبساط حرارتی
با مخلوط کردن دو مینای دارای ضریب انبساط حرارتی متفاوت میتوان به مینایی دست یافت که ضریب انبساط حرارتی آن متناسب با ضریب انبساط حرارتی دو مینای اولیه است، اما ممکن است این تناسب به صورت یک تناسب ساده ریاضی نباشد. با افزودن متوالی یک مینای با ضریب انبساط حرارتی بیشتر به یک مینای دارای ضریب انبساط حرارتی کمتر، معمولا ضریب انبساط حرارتی افزایش مییابد. البته با افزودن یک ترکیب ساده به یک ساختار پیچیده، واکنشهای پیچیده بسیاری رخ میدهد. یکی از آنها بر هم خوردن یوتکتیک است. یوتکتیک مخلوطی است که کمترین نقطه ذوب را در میان مخلوطهای دو یا چند ماده دارد. برخی از میناها دارای فرمولی نزدیک به ترکیب یوتکتیک هستند، لذا با افزودن یک ترکیب به آنها، ممکن است ضریب انبساط حرارتی به صورت خطی تغییر نکند.
روشهای اعمال مینا
پنج روش اصلی برای اعمال مینا بر روی شیشه وجود دارد. هر یک از این روشها اثر هنری ویژهای ایجاد میکنند. این پنج روش عبارتند از الک کردن، رنگ کردن با قلممو، اسپری کردن، چاپ کردن و تریلینگ.
الک کردن باعث ایجاد لبههای نرم و خطوط محو میشود و راه مناسبی برای اختلاط رنگها است. برای این کار الک حاوی پودر بر روی سطح شیشه حرکت داده میشود و در حین حرکت به آن ضربه زده میشود. برای ایجاد الگوی مناسب میتوان از استنسیل (شابلون) استفاده کرد. با الک کردن متناوب لایههای رنگی متفاوت به خوبی میتوان رنگها را با هم مخلوط کرد. این روش بهتر از اختلاط رنگها قبل از الک کردن است.
الک کردن هم بر روی سطح خشک انجام میگیرد و هم بر روی سطح آغشته به روغن. در حالت اول کوچکترین حرکت، مانند جابجایی استنسیل میتواند طرح را مخدوش کند. حسن این روش این است که با استفاده از پاککن یا انگشت میتوان رنگ را در لبههای خطوط به سمت داخل حرکت داد و بدین وسیله نواحی حاشیهای پر رنگتری ایجاد کرد.
الک کردن بر روی سطح دارای روغن باعث کنترل بهتر خطوط و اشکال میشود، اما برخی از ویژگیهای سطحی مانند نرمی خطوط حذف میشود. لایههای مختلف رنگ را میتوان پس از خشک شدن لایه قبلی اعمال کرد.
برای رنگ کردن با قلممو ابتدا باید مینا را با یک مایع مانند آب، الکل و یا روغن مخلوط کرد. در این روش خواص جریانی، خشک شوندگی و پخت مایع مورد استفاده بسیار مهم است.
در روش اسپری از وسایل مختلفی میتوان استفاده کرد. شاید قلمموی هوا بهترین ابزار برای این کار باشد. برای این کار مینا باید بسیار ریزدانه باشد (مش ۴۰۰ و ریزتر).
چاپ به روشهای مختلفی انجام میگیرد. چاپ توری (یا چاپ سیلک) یکی از بهترین روشها برای این کار است. با این روش میتوان تمام سطح شیشه را رنگ کرد و شیشه رنگی مورد نظر را به دست آورد و با الگوی خاصی را بر روی شیشه ایجاد کرد.
در روش تریلینگ از ابزاری مانند قطره چکان یا پیپت استفاده میشود. پیپت در داخل مخلوط رنگ فرو برده میشود و با نگه داشتن انگشت در سمت دیگر، رنگ در پیپت محبوس میشود. هنگامی که انگشت برداشته شود رنگ با سرعت ثابتی از روزنه پیپت خارج میشود و الگوی مورد نظر با حرکت دست بر روی شیشه اعمال میشود. در صورت استفاده از رنگهای متفاوت باید اجازه داد که رنگ قبلی کاملا خشک شود.
پخت مینا
مینا بسته به دمای پخت به دو دسته نرم (۱۲۰۰-۱۰۰۰) و سخت (۱۲۰۰ تا ۱۴۵۰) تقسیمبندی میشود. در دمای پخت، شیشه پایه که مینا بر روی آن اعمال میشود باید با مینا واکنش کند تا الگوی اعمال شده پایدار شود. شیشه پنجره در دمای ۱۱۰۰ و شیشه فلوت در ۱۳۰۰ فعال میشوند.
رعایت نکاتی چند برای رسیدن به نتایج بهتر در حین پخت ضروری است:
۱. برخی از میناها در ۸۰۰ شیشهای میشوند، اما در این دما کاملا پخته نمیشوند، لذا ظاهر مینا ممکن است گمراه کننده باشد.
۲. عملیات حرارتی مهمتر از دمای پخت به تنهایی است. میناهای نرم را باید به جای پخت سریع در ۱۱۵۰، برای ۱۵ دقیقه در ۱۱۰۰ حرارت داد.
۳. نوع و مقدار چسب در صورت نامناسب بودن میتواند منجر به شکست شیشه و ایجاد حباب شود.
۴. مینا در دمای بالا مقداری از گداز آورهای خود را از دست میدهد و ضریب انبساط حرارتی آن تغییر میکند.
۵. در هنگام استفاده از شیشه فلوت، رنگ بسیاری از میناها در هنگام تماس با سطحی که در ارتباط با قلع بوده تحت تأثیر قرار میگیرد.