تراش شیشه در زمان ساسانیان به اوج خود رسید و ظروف تراش دار ایرانی به شرق و غرب صادر میشد. نمونه های فراوانی از این ظروف تراش دار در موزه های بزرگ دنیا نگهداری می شوند و از الگوهای انحصاری شیشه ی ایرانی در عصر باستان به حساب می آیند. ظاهرا روش دم آزاد در اوایل قرن اول میلادی به ایران آمد و بعدها به تدریج به دم در قالب انجامید. شیشه گران ایرانی روش های تزیینی خاصی را به کار می بردند و ویژگی های انحصاری شیشه های ایرانی از نظر تزیین، سبب افزایش تقاضا برای این شیشه ها در غرب و شرق شده بود.به ویژه شیشه های ضخیم ایرانی که از طریق جاده ی ابریشم صادر می شدند، مقبولیت بیشتری در جهان آن روز پیدا کرده بودند.
روش های تزیینی ظروف شیشه در زمان اشکانیان و ساسانیان را می توان به چهار دسته ی مهم تقسیم کرد:
۱- تراش نقوش برجسته
۲- تزیین نواری و گل مهره زنی
۳- زدن نقش با قالب
۴- نقوش پر مانند .
از چهار نوع آرایش بالا، تراش نقوش برجسته در شیشه های ضخیم ایرانی، بیش از همه به چشم می خورد و معروف است. در تراش نقوش برجسته از سنگ های تراش برای برش استفاده می شد و روی ظروف اشکال گوناگونی تراش داده می شد. تراش خطی ، تراش دایره یی، تراش مصنوعی و نیز تراش سنگ لاله پشتی از روش های معمول تزیین بودند.البته رایج تر از همه تراش دایره ای بود .
ایجاد طرح های تزیین اشیاء از طریق تراش نقوش هندسی روی بدنه ی شیشه مهم ترین روش تزیین شیشه گران ایرانی بوده است و همین روش بعدها در دوره اسلامی پایه و مبنای هنر اسلامی ایرانی قرار گرفت. تزیین شاخ و برگی با نخ شیشه روی بدنه ی ظروف. با کشیدن نخ ها یا رشته های نازک شیشه انجام می شده؛ در این مورد نیز شیشه های ایرانی ظرافت و زیبایی خاصی داشتند که شکل های بعد بیانگر آن می باشند. نقش زنی و گل مهره زنی با چسباندن دکمه ها و حبابک های تزیینی با استفاده از انبر یا ابزار خاص دیگر روی لقمه ی مذاب، قبل یا پس از دمیدن صورت می گرفت به طوریکه لقمه پس ازدمیدن دارای یا سری آرایه های منظم یا غیرمنظم رنگی می شد.
این روش را احتمالا ایرانی ها از سوری ها گرفته اند و مطابق سلیقه ی خود بازآفرینی کرده اند. آرایش با حبابک های ریز آبی جهت تزیین سطح ظروف زرد، سبز کمرنگ و غیره بسیارمتداول بوده است. شکل ظروف مورد تزیین به صورت ظروف شاخی شکل یونانی است که در قرون چهارم و پنجم میلادی در رم و سوریه بسیار رایج بوده است. آرایش، یا حبابک رنگی روی سطوح ظروف گاه به شکل پیچیدهای انجام می شده است.
ریخته گری در قالب های فلزی نقش دار از روش های متداول این دوره بوده است، نقش یا قالب فلزی روی قطعه ی شیشه ای زده می شد و از این طریق روی ظروف شیشه ای انتقال می یافت. نمونه های زیادی از این شیشه ها در نقوش ستون ها و دیواره ای تخت جمشید به دست آمده است. در این رابطه قبلا طرح ترنج مطرح شد. همچنین شکل پایین صفحه نمونه ی دیگری از این نوع شیشه ها را نشان می دهد . ایجاد نقش هایی شبیه پر پرندگان روی ظروف شیشه یی نیز از جمله روش های تزیینی به کار رفته در شیشه های ایرانی است. در این روش قبل از سفت شدن شیشه، رشته های مختلف مذاب رنگی دور ظرف کشیده می شود، سپس توسط میله ای که نوک قلاب مانندی دارد رشته ها را به صورت زیگزاگ بالا وپایین در می آورند تا حالتی شبیه پر پرندگان ایجاد شود. نمونه های بدیعی از این روش در دنیا ساخته شده اند که به طور عمده در قرن های سوم وچهارم میلادی شکل گرفته اند.
در زمان ساسانیان ظروف دسته دار نیز ساخته می شده است که اکثرا زیبا و در اندازه های کوچک هستند. اشکال و طرح های ابتکاری دیگری نیز وجود داشته است. دیماند در کتاب بررسی هنر ایران می نویسد: « تا این اواخر از ظروف شیشه یی ایران در دوره های اسلامی اطلاعات زیادی در دست نبود ولی شواهدی که از نقاط مختلف مانند شوش، ری، ساوه و نیشابور به دست آمده نشان می دهد که ساختن این گونه ظروف در سایر نقاط ایران نیز مرسوم بوده است. ظروف شیشه ای در اوایل دوره ی اسلامی بیشتر شامل بطری، قوری، گلدان و فنجان است که برای رفع حوائج زندگی ساخته می شد و برخی برای نگاه داری روغن و عطر به کار می رفت.
انواع این ظروف که به شکل و اندازه های مختلف ساخته می شد، به قدری زیاد است که ذکر آنها میسر نیست. اغلب آنها متعلق به قرون هشتم و نهم میلادی بوده و بدون تزیین است». یکی دیگر از فنون عهد قدیم حکاکی، برش روی شیشه به وسیله ی دست یا چرخ است. بر روی بعضی از ظروف شیشه ای قرن نهم که در سامره و ایران پیدا شده، حکاکی های عالی از صورت انسان وجود دارد.در این خصوص قطعاتی که توسط هیئت اکتشافی موزه ی مترو پولتین در نیشابور به دست آمده (به طور مثال قسمتی از یک ظرف آبی رنگ که روی آن اشکال و طرح های هندسی نقش شده است.) را می توان نام برد. کشف قالب به خصوص ساخت ظروف شیشه ای در نیشابور ثابت می کند که در این منطقه ظروف شیشه ای ساخته می شد.
دو نوع ظرف مخصوص عطر نیز که هم اکنون در موزه مترو پولیتن موجود است، از جمله ی همین محصولات است. شیشه گری پس از سالها رونق که از آغاز ظهور اسلام در ایران شتاب بیشتری یافته بود، تدریجا و به سبب رواج شیشه سازی در ایتالیا رونق دیرینه ی خود را ازدست داد. در آن روزگاران شیشه گران ایتالیایی (خصوصا ونیزی) انواع و اقسام شیشه و آیینه هایی را که از هر حیث بر محصولات مشابه ایرانی برتری داشت، تولید و عرضه می کردند. با این همه بطری ها و ظروف شیشه یی مربوط به قرن دوازده میلادی که در گرگان به دست آمده و از جهات هنری و تزیینی بسیار جالب است، نشان از وجود شیشه گری در ایران آن زمان دارد، از جمله می توان به یک بطری گردن دراز که از شیشه ی سفیدی ساخته شده و دهانه ی آن به جای چوب پنبه با نقره مسدود شده، اشاره کرد.
زوال تدریجی صنعت شیشه گری در ایران تا حدود قرن هفدهم میلادی ادامه یافت تا آنکه در آن عصر اقدامات دامنه داری برای احیای این صنعت صورت گرفت که موجب رونق دوبارہی آن شد. از سفرنامه ی شاردن (که بین سال های ۱۶۶۴ تا ۱۶۸۱ میلادی به ایران مسافرت کرده بود.) چنین مستفاد می شود که در اصفهان و شیراز، ظروف شیشه ای ساخته می شد، حتی در این سفرنامه اشاره یی نیز به مرغوبیت ظروف شیشه یی شیراز و کیفیت برتر آن نسبت به محصولات شیشه ای اصفهان شده است.
رونق صنعت شیشه گری در ایران همچنان ادامه یافت و نمونه هایی که از ظروف شیشه یی مربوط به قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی (قرون ۱۲ و ۱۳ هجری) به دست آمده، به طور عمده شامل بطری، گلدان و ابریق در اندازه های مختلف می شود و برخی از آنها دارای نقاشی بوده و پاره یی فقط تزیینات قالبی دارد که خود دلیلی برای مدعاست. این ظروف نیز در حال حاضر در موزه ی متروپولیتن نگهداری می شود.
شیشه گران ایرانی که طرز رنگ کردن شیشه را می دانستند با به کار بردن انواع و اقسام رنگ های گوناگون، بیش از پیش بر زیبایی مصنوعات خود افزوده اند و ساخت محصولات مختلف شیشه یی از ابریق، گلدان و بطری تا گلاب پاش، قیف و ظروف شیشه یی گردن دراز در ایران مرسوم بوده است. در شهر قم نیز تا قرن نوزدهم میلادی، شیشه گرها ظروف شیشه ای را که پاره ای از آنها شکم فرورفته یی داشته و گردن آنها هم با شیشه ای به شکل مارپیچ زینت می یافت، تولید و عرضه می کردند که در حال حاضر نمونه های فراوانی از آن در دست است.
زمان غزنویان و دوران سلجوقی را میتوان نخستین دوران شکوفایی هنر – صنعت بلورسازی بعد از اسلام در ایران نامید و نیشابور و گرگان را مراکز عمده تولید بلور در این دوران دانست. آثار جالبی از شیشه های دوره ی سلجوقی مربوط به نیشابور را می توان در موزه ی آبگینه و سفالینه مشاهده کرد. با هجوم مغولها به ایران،شیشه گری دچار رکود شد و هنرمندان بلورساز ایرانی به سوی غرب مهاجرت کردند و در نتیجه فعالیت این رشته به مدت یک قرن و نیم مسکوت ماند. این وقفه در نیمه ی دوم قرن چهارده میلادی توسط تیمور گورکانی با کوچاندن بلور سازان دمشق و حلب به سمرقند و از آنجا به ری و ساوه و همدان شکسته شد وهنرصنعت شیشه گری دوباره رونق یافت.
با روی کارآمدن سلسه ی صفویه، بلورسازی نیز همچون سایر هنرهای سنتی مورد توجه خاصی قرار گرفت. در دوره ی شاه عباس دوم و به دستور وی بلورسازان ونیزی به ایران آمدند تا به آموزش شیشه گران اصفهان و شیراز بپردازند. در پی این اقدام، بر کیفیت تولیدات افزوده شد. پس از دوره ی صفویه شاهد رکود تدریجی شیشه گری در ایران هستیم، اگرچه در زمان صدارت امیرکبیر و هنگام سلطنت ناصرالدین شاه کارگاه های بزرگی در اطراف پایتخت و شهرهای بزرگ شیراز و اصفهان بنا شد و با استخدام استاد کاران ایتالیایی و به خدمت گرفتن تکنولوژی پیشرفته، فعالیت گسترده ی بلورسازی در ایران دوباره رواج یافت ولی دیری نپایید که بر اثر مسایل مختلف و بی توجهی مجدد، شالوده ی کارگاه ها وکارخانجات بلورسازی دستی یاد شده از هم پاشیده شد.
در دوره ی پیش از انقلاب اسلامی نیز با استخدام چند استادکار آلمانی برای تعلیم بلورسازی و استاد کار ایتالیایی برای آموزش تراش روی شیشه در تهران اقداماتی به عمل آمد ولی رونق شیشه گری و بلورسازی میسر نشد. ظرف سه دهه ی اخیر، بار دیگر شاهد رونق نسبی و روزافزون شیشه گری در شهر تهران هستیم که می تواند فراز جدیدی و شاید نقطه ی عطفی در صنعت شیشه ی دست ساز ایران به حساب آید
