شیشهء کریستال یا شیشهء سربی یک نوع شیشه است که در آن سرب جایگزین کلسیم میشود. شیشهء سربی حاوی ۱۸ تا ۴۰ درصد وزنی از اکسید سرب II است (PbO)، درحالیکه کریستال سربی مدرن، حداقل ۲۴٪ اکسید سرب دارد. حضور سرب در شیشه هایی که اشعهء گاما و ایکس را جذب میکنند و برای سپر محافظ درمقابل تشعشع بکار میروند مورد استفاده قرار گرفته است (همچنین در لامپهای اشعهء کاتدی، موقعی که کم کردن درمعرض‌قرارگیری تماشاکنندگان تلویزیون دربرابر اشعهء ایکس نرم مورد توجه است).
با توجه به خطرات ناشی از تابش پرتو ایکس، شیشه سربی می‌تواند یکی از موارد محافظتی پرکاربرد در بخش تصویربرداری باشد.
از جمله موارد کاربرد این محافظ می‌تواند به نیروگاه‌های هسته‌ای، مکان‌هایی که مواد رادیواکتیو در آنجا انبار میشود، آزمایشگاه‌ها و مراکز تصویربرداری اشاره کرد.
استفاده در مراکز تصویربرداری
در مواردی که نیاز است کاربر یا اپراتور بخش تصویربرداری پوزیشن و وضعیت بیمار را کنترل کند، از شیشه سربی استفاده میشود.
در جدول زیر به برخی نکات اشاره می‌کنیم:
| نوع کاربری اتاق | نیاز یه شیشیه شربی | ابعاد استاندارد شیشه |
| رادیولوژی | دارد | 80*60 سانتی‌متر |
| ماموگرافی | ندارد | – |
| آنژیوگرافی | دارد | 200*100 سانتی‌متر |
| سی‌تی اسکن | دارد | 120*80 سانتی‌متر |
| اتاق عمل | ندارد | – |
| اتاق سنگ‌شکن | ندارد | – |
| اتاق پری اپیکال(تک دندان) | دارد | 20*10 سانتی‌متر |
| اتاق پانورکس OPG | دارد | 20*20 سانتی‌متر |
مراحل ساخت شیشه سربی
- ابتدا سرب را در کوره‌های صنعتی به حالت مذاب درآورده و سپس سرب مذاب را درون مخازن پیستوله مانندی ریخته و با توجه به قطر و سایز مورد نظر میزان فشار و روزنه خروج عنصر را تنظیم می‌نمایند تا آن را به صورت غبار و گرده خارج می کنند.
- به حجم غبار سرب نیز “مش” گفته میشود به طور مثال برای تولید سرب 1/0 با مش 400، میزان فشار را تنظیم کرده سپس سرب را درون حوضچه‌های آب سرد اسپری می‌کند و تمام این گرده ها با همان اندازه و حجم سرد شده و به صورت خاک سرب در ته حوضچه جمع می‌گردد.
- بعد از جمع‌آوری خاک سرب ، سیلیس را در مخازن دیگر ذوب کرده و آن را به داخل قالب های مورد نظر با قطر و اندازه مشخص هدایت می‌کند و مجددا گرده های سرب را که با اکسید سرب بی‌رنگ شده است را به گونه‌ای در فضا پخش میکنند که به صورت یکنواخت و میزان مورد نظر در میان سیلیس ذوب شده قرار گیرد ، بدین ترتیب پس از سرد شدن سیلیس ، شیشه سربی با شفافیت بسیار بالا خواهیم داشت.
البته این پروسه تولید در عین سادگی بیان، بسیار پیچیده است و حتما می‌بایست دقت عمل زیادی را در تولید آن به‌کار گرفت.
استفاده از این شیشه سربی در بخش ها باعث میشود که علاوه بر توانایی عبور نور، جلوی نفوذ اشعه ایکس را نیز می گیرد.
دیگر موارد استفاده از شیشه سربی
- درب سربی
- پاراوان سربی
- پارتیشن سربی
جالب است بدانید که یکی از موارد پر کاربرد استفاده از شیشه سربی در عملیات سربکوبی می باشد.
