پیشتر در رابطه با معرفی صنعت شیشه گری دستی و تاریخه آن در ایران و جهان مطالبی را اشاره کرده بودیم. ساخت یک محصول شیشه یی را می توان مشتمل بر ۲۰ مرحله دانست که عبارتند از:
مرحله‌ی اول
نوک لوله ی دم را به آرامی دربار (منظور از بار، ماده مناسب موجود در کوره است که ترکیب سیلیس و خورده شیشه است.) کوره و به اندازه ی کم فرو برده و مقدار کمی می چرخانند تا کمی بار به آن جمع شود.
مرحله‌ی دوم
در این مرحله، دم را از کوره خارج کرده در حالی که دور محور خود دم چرخانده می شود، دم را در جهات مختلف گردش می دهند تا بار به اصطلاح «شرّه» نکند و در قسمت سر دَم ثابت بماند.
مرحله ی سوم
در این مرحله باری که در قسمت سردم ثابت مانده برروی قطعه ی آهنی مسطح (سنگ کار) ورزمی دهند و در نهایت قسمت انتهایی بار را نیز با سطح ساده شده تماس می دهند تا کمی سرد شود. این عمل را سنگ کاری می گویند.
مرحله ی چهارم
در این مرحله اندکی در دم می دمند (فوت می کنند) و در نتیجه ی این کار، حباب کوچکی به قطر ۵ تا ۷ سانتیمتر، به نام گوی اول در انتهای دم ساخته میشود. تا خاتمه ی این مرحله ی ماده ی مذاب هنوز داغ و سرخ رنگ است. در مرحله ی پایانی ساخت حباب اولیه، لحظاتی صبر می کنند تا گوی سرد شود و از رنگ قرمز به رنگ بار اصلی شیشه برگردد.
مرحله‌ی پنجم
در این مرحله پس از این که گوی سرد شد، عینا مثل مرحله ی نخست گوی را در داخل کوره فرو برده و کمی آن را در بار می چرخانند تا بار بیشتری بر روی حباب یا گوی اولیه جمع شود.
مرحله‌ی ششم
در این مرحله پس از این که لوله ی دم خارج شد، دقیقاً همانند مرحله ی دوم، دم را علاوه بر چرخش در محور خوددم، در جهات مختلف نیز حرکت می دهند.
مرحله‌ی هفتم
این مرحله اهمیت زیادی دارد و به این صورت انجام می پذیرد: پس از آنکه اندکی در دم دمیده شد و حباب بزرگ تر شد، آن را در داخل قاشق چوبی خیس قرار داده و می چرخانند. (قاشقی کردن بار) به این ترتیب علاوه بر آنکه گوی تا حدودی سرد شده و از حالت خمیری در می آید، کار دمیدن در مراحل بعد نیز ساده تر می شود و نهایتاً موجب یکنواختی بیشتر شیشه از لحاظ ضخامت در تمام بدنه ی حباب می شود.
مرحله‌ی هشتم
در این مرحله، به نسبت درازی گردن ظرف تولیدی، انبر را به گلوگاه حباب نزدیک کرده و ضمن چرخاندن دم به حول محور دم، انبر را به طرف انتهایی حباب با فشار حرکت می دهند. این کار ممکن است به صورت ایستاده و با کمک «ور دست» (کملی استادکار) و یا توسط خود استادکار به حالت نشسته و بر روی دستگاه صورت پذیرد. این عمل موجب می شود در منطقه ای که انبر با بدنه ی حباب تماس دارد، هم شیشه فشرده تر شود و هم آن قسمت که گردن ظرف را تشکیل می دهد، سردتر و در نتیجه سخت تر شده و در مراحل بعدی که در دم دمیده می شود، آن منطقه تغییر شکل چندانی نیابد و قطرش ثابت بماند. هرچه گردن ظرف بلندتر باشد، به همان میزان انبر در طول بیشتری از گلوگاه به طرف بدنه حرکت داده می شود و ضمن این کار عملی دمیدن متناوب در دم ادامه می یابد.
مرحله‌ی نهم
در این مرحله دقیقا در گلوگاه حباب و دَم، با انبر فشار بیشتری وارد می آید، به گونه ای که قطر آن منطقه به حدود قطر دَم برسد و شیاری واضح در آنجا ظاهر شود.
مرحله‌ی دهم
این مرحله، مرحله ای است که دمیدن نهایی به درون حباب انجام می شود و بنا به لزوم و مقدار حجم ظرف، در آن دمیده می شود. معمولا همزمان با آخرین فوت در دم، کف حباب را با سطح صافی مماس می کنند تا سطح اتکاء ظرف در زمان استفاده تامین شده و به هنگام مصرف از تعادل برخوردار باشد.
مرحله‌ی یازدهم
در این مرحله وردست با لوله ی دم دیگری که بر سر آن کمی شیشه ی ورز داده شده، وجود دارد – یعنی سه مرحله ی اولیه روی آن انجام شده – به کمک استاد کار آمده و واگیره را با فشار اندکی، با کنترل استادکار دقیقا در وسط قسمت مسطح شده ی کف حباب می چسباند. اعمال فشار اندک باعث می شود که ته ظرف در قسمت مرکزی تا حدودی فرو رفته و عرق چین مانند کوچکی در کف ظرف ایجاد شود که از نظر اصول طراحی صنعتی و ایستایی ظرف هنگام مصرف دارای اهمیت زیادی است.
مرحله‌ی دوازدهم
در این مرحله استادکار در حالی که دم را حول محور خود می چرخاند توسط کارد و انبر محل شیار مرحله ی نهم، را خش می اندازد و سپس چند قطره آب سرد در محل خش می چکاند.
مرحله‌ی سیزدهم
در این مرحله با ضرب های مختصری که به دم وارد می شود، ظرف از محلی که با آب خیس شدہ از دم جدا و به واگیرہ منتقل می شود.
مرحله‌ی چهاردهم
در این مرحله ظرف شیشه ایی به واگیره منتقل می شود و بعد به دهانه ی کوره و نهایتا به شعله نزدیک می شود تا محل جدا شده گرم و در نتیجه نرم شود. این عمل همواره با چرخش دم حول محور خودش انجام می پذیرد.
مرحله‌ی پانزدهم
در حالی که لبه و گلوگاه ظرف کاملا نرم، گداخته و قابل شکل پذیری است، استادکار انبر را در دهانه ی ظرف به صورت بسته وارد کرده و حین چرخاندن واگیره حول محور خودش، آرام آرام دهانه ی انبر را باز می کند تا قطردهانه ی ظرف به حد مورد نظر برسد.
مرحله‌ی شانزدهم
در این مرحله پرداخت لبه ی ظرف توسط انبر یا تخته انجام می شود و به تناسب برگشتگی لبه ی ظرف، میزان فشار انبر یا تخته تنظیم می شود.
مرحله‌ی هفدهم
در این مرحله وردست به وسیله ی واگیره مقداری بار از کوره برمی دارد و کمی صبرمی کند تا به حالت ریزش از واگیره، به پایین شرّه کند، آنگاه با کمک گرفتن از چرخش های جانبی و رو به پایین، طول و ضخامت بار را کنترل می کند.
مرحله‌ی هجدهم
در این مرحله با کنترل استادکار، انتهای بار واگیره در محلی مناسب به بدنه ی ظرف چسبانده می شود و به کمک قیچی از محل مناسب و مورد نظر استادکار بریده می شود و بعد از چرخش مختصر دور محور دَم سر، دیگر بار قیچی می شود تا از یا سو آزاد و از سبوی دیگر به بدنه محکم شود، سپس با انبر شکل پذیرفته و به بدنه محکم می شود.
مرحله‌ی نوزدهم
در این مرحله بعد از نصب دو سردسته به بدنه، واگیره دور محور خود گردش می کند و در صورت لزوم در جهات دیگر نیز چرخانده می شود تا زمانی که بار کاملا سرد و سخت شود. اگر قرار باشد روی دسته تزیین شود، در همین مرحله انجام می گیرد.
مرحله‌ی بیستم
مرحله ای است که کار همراه با واگیره به گرمخانه چی واگذار می شود، وی نیز کار را در محل مناسبی از گرمخانه هدایت می کند. با ضربه ی اندکی که به واگیره وارد می کند، ظرف به آهستگی از آن جداشده و در ته گرمخانه روی ماسه ی نرم می افتد. شیشه ی ساخته شده، باید حدود ۴۸ ساعت در گرمخانه بماند وآهسته آهسته سرد شود. درجه ی حرارت گرمخانه در این مرحله حدود ۵۰۰ درجه ی سانتیگراد است که آرام آرام تا ۲۰ درجه کاهش می یابد، در غیر این صورت ظرف دچار شک شده، ترک برداشته و متلاشی می شود. مراحلی که برشمرده شد، مربوط به ساخت یک گلدان ساده ی شیشه ای است. سایر ظروف هم کم و بیش همین مراحل را البته با مختصر تفاوتی که مربوط به خصوصیات آن ظرف می شود، طی می کنند. بعد از ساختن شیشه می توان روی آن کارهای تکمیلی را انجام داد تا به زیبایی آن افزوده شود.
