گنبد ساختاری است که در معماری استفاده فراوانی از آن شده است . در معماری اسلامی گنبد را با مقطعی به شکل نیمه ای از یک کره در نظر می گرفتند ولی در معماری مدرن امروزه نگاه به فرم گنبد کمی تغییر یافته و با برشهایی از مقاطع مختلف کره به فرمهای جدیدتری از گنبد رسیده اند که نمای این فرم زیبا را تا حد بسیاری مدرن نشان می دهد . گنبد علاوه بر آنکه فرمی بسیار مستحکم است به فضای داخلی و بیرونی خود جلوه و شکوهی دو چندان می دهد .
هرچند در معماری سنتی گنبد ها همیشه با آجر ساخته شده اند ولی امروزه زیبایی گنبد به مصالح متفاوتی است که در ساخت آن استفاده می شود به عنوان مثال گنبد شیشه ای . این نوع گنبد که به طور قطع به ساختاری فلزی نیاز دارد تبدیل به تلفیقی زیبا از ماده ای شفاف و صیقلی به نام شیشه و فلزی سخت و زمخت می شود که همین تضاد آن را به مراتب زیباتر جلوه می دهد .
گنبد شیشه ای یکی از از عناصر تکامل یافته معماری محسوب می شود. اجرای گنبد با متریال های مختلفی همانند سنگ و آجر در سبک های مختلف معماری از دیرباز انجام شده است. اهمیت وجود نور در فضا، استفاده از شیشه ها را در دیوارها و سقف ها اجتناب ناپذیر کرده است. گنبد ها نیز با توسعه تکنولوژی و توان مهندسی و فنی، این امکان را یافته اند تا با شیشه اجرا شوند و بتوانند با عبور و کنترل نور در فضا، علاوه بر ایجاد زیبایی خیره کننده و به وجود آوردن نقوش، نقش نورگیر را نیز داشته باشند. گنبد سازه ای است که از نظر بصری دارای حس روانشناختی قوی و زیبایی شناسی منحصر به فردی است. احساسات انسانی با قرار گرفتن در زیر گنبد شکلی متعالی به خود می گیرد و انسان را به تحسین وا می دارد.
گنبد شیشه ای خم
در ساختار گنبد شیشه ای بعد از ساخت فریم اصلی که می تواند به چند تکه مساوی تقسیم شود نیاز است تا آن را با شیشه پوشش دهیم . این شیشه ها در کوره و بر روی قالب تهیه شده از روی فریم با کمک حرارت خم می شوند . شیشه خم مورد استفاده در گنبد شیشه ای دو قوسه است به این معنا که هم از طول و هم از عرض قوس پیدا کرده است . خم این نوع شیشه نیاز به مهارت زیادی دارد و بسته به اندازه آن نیاز به کوره هایی با ابعاد مناسب .برای ایمنی این شیشه برای هر لته دو شیشه یکسان ساخته می شود تا به یکدیگر لمینیت شوند تا در صورت ایجاد ضربه نیز شیشه ها به پایین نریزد و خطری ایجاد نکند . خوشبختانه ساخت گنبد شیشه ای در ایران قابل اجراست و با ایجاد هماهنگی بین سازنده فریم , قالب ساز وکارگاههای خم شیشه چنین پروژه هایی به خوبی قابل اجرا هستند
پس از آنکه گنبد شیشه ای ساخته شد در صورت تمایل و با توجه به فضا می توان بر روی آن با تکنیک ویترای تزییناتی انجام داد که باعث می شود گنبد به شکلی دکوراتیو و تزیینی خود نمایی کند .
گنبد شیشه ای پله ای
این نوع گنبد اگرچه از دید کلی گرد و گنبدی به نظر می آید ولی درواقع از قطعات مسطح شیشه تشکیل شده است که با چرخش زوایا در کل نمایی گنبدی شکل را ایجاد می کنند . این نوع شیشه قابلیت سکوریت شدن دارد تا از لحاظ ایمنی نیز کاربران با آسودگی از آن فضا استفاده نمایند . در ساخت این نوع گنبد از شیشه های دکوراتیو نیز می توان استفاده کرد تا زیبایی بیشتری ایجاد شود .
گنبد شیشه ای استین گلاس ( استیند گلس )
یکی از زیباترین سازه های شیشه ای گنبدهای شیشه ای استین گلاس یا گنبدهای تیفانی هستند . این گنبدها که در دنیا در مرکز زیباترین مجتمعهای تجاری و مسکونی به چشم می خورند نشانی هستند از شکوه وعظمت آن فضا که نمایی لوکس و با ابهت را ایجاد می کنند . در ساخت شیشه های استین گلاس و تیفانی محدودیتی از بابت طرح و رنگ وجود ندارد و هنرمند صنعتگر می تواند به خوبی هنرنمایی کند . در ساختار این شیشه از مفتولهای فلزی استفاده می شود و برای اجرای طرح و همچنین ایجاد قوس در فرم شیشه , بایستی از تکه های ریز شیشه استفاده شود , همین امر سبب می شود که شیشه ایمن باشد و خطری برای استفاده کنندگان از آن وجود نداشته باشد .
وجود قطعات تراش دار در شیشه های استین گلاس باعث می شود در فضایی که نور طبیعی وجود دارد این قطعات به زیبایی بدرخشند و نوری الماس گونه در داخل و زیر گنبد ایجاد نمایند که زیبایی خاصی را ایجاد می کند .
در ایران هنرمندان شیشه گر هر چند تبحر کافی در زمینه ساخت شیشه های استین گلاس و تیفانی داشتند ولی تا سالهای اخیر دست به ساخت گنبدهای شیشه ای نبرده بودند تا زمانیکه اولین گنبد استین گلاس ساخته شد . این پروژه که شامل ساخت دو گنبد شیشه ای با مقاطع دایره و بیضی بود در یکی از پروژه های مسکونی شمال شهر تهران ساخته شد .
پس از اجرای این پروژه ها ساخت گنبدهای شیشه ای دست ساز برای هنرمندان ما ساده می نمایاند و آنها قادرند در هر سایز و ابعادی با تکنیک استین گلاس و یا تیفانی سازه های محدب شیشه ای بسازند .
از آنجاییکه این نوع شیشه بسیار ارزشمند است , در صورتیکه گنبد شیشه ای با فضای بیرونی ارتباط دارد , قطعاتی از شیشه های خم سکوریت یا لمینیت پشت آنها را پوشش خواهد تا اگر ضربه خارجی به گنبد وارد شود شیشه استین گلاس آسیب نبیند .
خصوصیات ۷گانه گنبدهای شیشه ای استین گلاس و تیفانی :
۱– عبور نور، ایجاد روشنایی و افزایش شفافیت در محیط
۲– تلطیف نور و جلوگیری از تابش های مزاحم نور
۳– حس زیبایی شناسی غنی
۴– نیل به اهداف معمارانه و هنری در طراحی داخلی
۵– هدایت طراحی داخلی به سمت متودهای روز دنیا
۶– ارتقای کیفیت فضایی برای ایجاد محیطی لوکس و خاص
۷– امکان کنترل دید از بیرون به درون و از درون به بیرون
گنبد شیشه ای فیوز گلاس
زمانیکه فریم اصلی گنبد ساخته شود برای پوشش لته های آن می توان از انواع شیشه ها می توان استفاده کرد . یکی از این نوع شیشه , شیشه فیوز گلاس است . از آنجاییکه این شیشه درون کوره قرار می گیرد و اتصالات شیشه ها با یکدیگر بر اثر حرارت است باید شیشه توسط تکنیک لمینیت و یا سکوریت کاملا ایمن شود . برای داشتن سازه ای شیشه ای با استفاده از قطعات فیوز گلاس بایستی طراحی سازه به شکلی باشد که قسمت شیشه خور آن در سایز و ابعاد کوچک ساخته شود و با در کنار هم قرار گرفتن قطعات سازه یکپارچه نمایان شود .
این نکته را در نظر داشته باشیم که برای داشتن شیشه ای محدب شکل نیاز نیست تا حتما در فضای بیرونی منزل این ساختار را داشته باشیم بلکه می توانیم با اجرای گنبدی کوچک از جنس شیشه های تزیینی انرژی را به فضای زندگیمان بیاوریم و از حضور آن لذت ببریم .
