برای ساخت شیشه مرغوب باید ابزار و وسایل گوناگونی در دست داشت. هرچند بودن تعدادی ابزار بدون وجود دانش و مهارت به درد نمی خورد و این هنر نیازمند تجربه و دقت زیادی می باشد. در این مطلب در مورد میله ها و لوله های شیشه ای و همچنین اتصال آنها به یکدیگر صحبت می کنیم.
متصل کردن میله‌های شیشه‌ای
سرهای شیشه باید خیلی تمیز و کاملاً صاف بریده شده باشند. بعد از حرارت اولیه روی یک شعله ملایم، سرهای میله را نزدیک به هم آورده و در یک شعله خیلی کم تقریباً به همان اندازه قطر میله یا حتی کمی هم کوچکتر، حرارت می‌دهیم. جریان هوا باید طوری تنظیم شود که یک حالت مشخص مخروطی آبی رنگ در داخل شعله ایجاد کند.
وقتی دو سر میله به حالت مذاب در می‌آیند و شروع به جمع شدن و تشکیل حباب‌های مذاب می‌کنند، باید آنها را به آرامی به هم فشرد و بلافاصله کشید و کمی از هم دور کرد. کار حرارت دادن تا زمانی که شیشه مذاب جمع شود و قطر آن به حدود یک میلی‌متر بیشتر از قطر میله برسد، ادامه خواهد داشت. سپس شیشه را از شعله خارج کرده به آرامی می‌کشیم تا قطر یکنواختی پیدا کند.
این عملی بسیار ظریف است و نیازمند نهایت توجه به یک سری جزییات است. میله‌ها باید به طور یکنواخت در طول عمل چرخانده و در یک ردیف نگه داشته شوند. شیشه مذاب هیچ‌گاه نباید خیلی زیاد کشیده شود و با قطر خیلی کوچک ساخته شود. شیشه مذاب را نباید بگذاریم بیش از حد به اندازه توصیه شده جمع شود و نه حرارت را بعد از این که دو سر میله به خوبی به هم جوش خوردند، ادامه دهیم. بعد از کشیدن شیشه مذاب، نیاز به دوباره کاری خیلی بیشتری خواهد داشت. عمل چرخاندن همراه با کشیدن خیلی آرام باید ادامه یابد تا شیشه کاملاً میزان شود. به دنبال آن باید حرارت دادن طبیعی شعله انجام شود.
جوش دادن لوله‌های مویین (Capillary Tube)
لوله‌های مویین که دهانه آنها دو میلی‌متر یا بیشتر است درست به همان روشی که در مورد میله به کار می‌رود، جوش داده می‌شود. توجه زیادی باید به دهانه لوله گردد. وقتی دو سر لوله در حال ذوب شدن است قبل از این که لوله‌ها را به هم نزدیک کنیم نباید بگذاریم دهانه آنها به هیچ عنوان بسته یا به علتی بسته شود، با این وجود هر دو سر لوله باید به حد کافی گداخته شود به طوری که به محض تماس، دو سر لوله به طرف هم کشیده شوند. در واقع دو سر لوله را باید خیلی آرام به هم فشار داد به طوری که دهانه‌های هر دو کاملاً در یک خط قرار بگیرند. البته انتهای لوله مویین دست چپ با یک در پوش پلاستیکی بسته می‌شود.
عمل حرارت دادن در شعله‌ای که زیاد داغ نباشد ادامه می‌یابد تا حدی که دو سر آن به خوبی به هم جوش خورده و دهانه مویین تا حدود ۵/۰ میلی‌متر تنگ شود. لوله مویین باز را باید به سرعت به دهان نزدیک کرد و به تدریج در آن دمید. هر دو لوله را باید در یک خط نگه داشته و موقع دمیدن پشت و رو کرد. لوله‌ها را باید به دقت زیر نظر داشت و به محض این که دهانه حتی به مقدار خیلی کم، از اندازه مویین بیشتر شد، شیشه را به آرامی بیرون و قطر داخل و خارج آن را میزان کرد.
دقت کنید که شیشه بیشتر از حدی که برای جوش دادن لازم است ذوب نشود. دهانه شیشه مذاب را نباید بگذاریم تا بیش از حدود ۵/۰ میلی‌متر تنگ شود و نباید آن را با دمیدن تا بیش از ۵/۰میلی‌متر از لوله مویین گشادتر کرد.
جوش دادن لوله‌ها
لوله‌ها با هر قطری با همان روشی که در قسمت‌های قبل گفته شد، به هم وصل می‌شوند. به هر حال جوش دادن لوله‌هایی که بیش از ۱۸ میلی‌متر قطر داشته باشند توصیه نمی‌شود، مگر آن که تجربه چشم‌گیری در این مورد کسب کرده باشیم. ولی در این جا تا حدی بیشتر از هنگام کار با لوله‌های مؤیین آزادی عمل خواهیم داشت، زیرا احتمال بسته شدن دهانه در اثر ذوب لبه‌ها کم است. لوله دست چپ را باید به نحوی مسدود کرد. انتهایی از آن که در دهان قرار می‌گیرد باید عاری از خرده شیشه‌های تیز باشد و ترجیح داده می‌شود به وسیله آتش به طور کامل صیقل داده شده باشد.
باید در نظر داشت که دمیدن و کشیدن هر دو، ضخامت شیشه مذاب را کاهش می‌دهند. بنابراین شیشه را باید قبل از کشیدن و دمیدن پایانی کمی جمع کرد.
لوله‌هایی با قطر خارجی حدود ۱۰-۱۲ میلی‌متر به احتمال زیاد برای کار آسان‌ترین نوع هستند و تعداد زیادی از این جوش‌ها باید با فاصله‌های متناوب جهت بازدید پیشرفت کار و بررسی معایب پیش آمده در حین کار، انجام شود. همیشه هدف باید در جهت تکامل باشد، دست یافتن به آن شاید نیاز به وقت طولانی داشته باشد ولی امید رسیدن به آن را نباید از دست داد. شیشه‌ساز مجربی را موقع کار کردن بینید، در هر دقیقه موقعیت و حرکت هر دو دست او، شکل و ضخامت جداره شیشه مذاب را به دقت بررسی کنید. روش‌های دمیدن، کشیدن و صاف کردن را باید به دقت مطالعه و تا حد امکان تقلید کرد.
اتصال‌های T شکل
از یک لوله با قطر ۱۰ میلی‌متر یک طول ۱۵ سانتی‌متری و یک طول ۸ سانتی‌متری ببرید. با کمک آتش دو سر قطعه بلند و فقط یک سر قطعه کوتاه را صیقل دهید. یک سر قطعه ۱۵ سانتی‌متری را با چوب پنبه بسته و وسط آن را علامت بگذارید. بعد از کمی گرم کردن اولیه در حرارت ملایم، محل علامت را با شعله داغی که اندازه آن حدود نصف قطر لوله باشد حرارت دهید و برآمدگی کوچکی را در آن بدمید.
این برآمدگی باید در تمام مدت دمیدن تحت نظارت دقیق قرار داشته باشد. اگر عمل دمیدن بیش از حد باشد، نتیجه کار خواهد بود و مشکلات ساختن یک لوله T شکل بیشتر خواهد شد. قسمت بالای برآمدگی دوباره حرارت داده و در آن دمیده می‌شود. قسمت برآمده را نیز دوباره حرارت داده و در آن می‌دمیم.
حباب باریک به کمک انبرک‌های مخصوصی پاره می‌شود و انتهای باز آن ذوب می‌شود و به کمک وسیله‌ای نوک تیز بازتر می‌شود را پیدا کنید. سوراخ باید دایره‌ای و نسبت به لوله قرینه باشد. باید از لحاظ قطر کمی کوچکتر از قطر لوله و دارای همان ضخامت جداره باشد. دقت در آماده کردن این سوراخ، زحمت مراحل بعدی را در ساخت قطعه Tشکل کمتر خواهد کرد.
انتهای جوش داده نشده بازوی طرفی و سوراخ لوله آن قدر حرارت داده می‌شود که لبه‌ها به طور کامل نرم شوند. بعد آنها را از شعله دور می‌کنیم و به سرعت به هم می‌چسبانیم تا دیگر هیچ فاصله یا سوراخی بین آنها نباشد. شیشه ذوب شده سریع به مقدار خیلی کمی کشیده و بعد خیلی به آرامی در آن دمیده می‌شود. بازوی طرفی لوله طوری میزان می‌شود که در همان سطح قطعه متقاطع لوله و به صورت عمود بر آن قرار داشته باشد. حالا محل اتصال با یک شعله کوچک نقطه‌گذاری می‌شود. دقت زیادی باید کرد که هیچ گونه انحنایی در قسمت صلبی یا جابه‌جایی در بازوی طرفی لوله پیش نیاید.
قطعه T شکل حالا به طور کامل تابانده شده و در ضمن این عمل با بازرسی دقیق و تنظیم متناوب، شکل و زوایای درست آن حفظ می‌شود. باید تعداد زیادی قطعات Tشکل در اندازه‌های مختلف از لوله‌های ۵ تا ۱۵ میلی‌متری ساخته شود. باید از شعله تیز خیلی کوچکی برای نقطه‌گذاری استفاده شود به طوری که ذوب شدن فقط در محل اتصال صورت پذیرد. باید دقت کرد که در شیشه داغ بیش از حد دمیده نشود. هدف باید به کار بردن کمترین میزان گداختگی و دمیدن باشد.
قطعات Y شکل
ساختن قطعات Y شکل، فرصتی را فراهم می‌آورد که دو تکنیک را با هم ترکیب کنیم. از آن جایی که موفقیت در دومی که همان عمل جوش دادن است بستگی خیلی زیادی به کیفیت اولی که همان ایجاد خمیدگی است دارد، ساخت این قطعات به ایجاد ضخامت‌های دیواره مناسب در قسمت بیرونی خمیدگی‌ها محتاج است.
۱۰ قطعه هر یک به قطر ۱۰ میلی‌متر و طول ۱۵ سانتی‌متر ببرید و هر دو سر آنها را با آتش صیقل دهید. حالا ۱۰ قطعه از همان لوله هر یک به طول ۸ سانتی‌متر ببرید و یک سر آنها را با آتش صیقل دهید. قطعات بلند را از قسمت وسط خم کنید به طوری که زاویه بین شاخه‌ها ۱۲۰ درجه باشد. دقت کنید که شیشه مورد استفاده صاف و با ضخامت دیواره تا حد امکان نزدیک به ضخامت لوله باقی بماند. زاویه بین شاخه‌ها را می‌توان به طور کامل درست درآورد، در صورتی که تنظیم پایانی شیشه به کمک یک صفحه نسوز که از قبل دوشاخه‌ها روی آن کشیده شده باشند انجام گیرد. حالا با دمیدن، سوراخی در محل خمیدگی انجام می‌شود به طوری که خط مرکزی آن در همان سطح شاخه‌های خمیدگی قرار داشته باشد و قطر آن ۱۰ میلی‌متر یا اندکی کمتر باشد. محل قرار گرفتن، ضخامت دیواره و قطر این سوراخ اهمیت زیادی دارد زیرا که این عامل‌ها تعیین‌کننده تقارن و ظرافت کلی کار قطعه Y شکل هستند.
شاخه باز خمیدگی با چوب پنبه بسته می‌شود و شاخه کوتاه مطابق همان روشی که در مورد قطعات T شکل توضیح داده شد، به سوراخ وصل می‌شود. تمام شیشه مورد استفاده تابانده می‌شود و شاخه‌ها طوری میزان می‌شود که نسبت به هم به طور کامل قرینه و در یک سطح باشند. اگر شعاع خمیدگی خیلی کوچک درست شده باشد، شیشه از بیرون خیلی نازک و کار کردن دوباره با آن مشکل خواهد بود ولی اگر شعاع آن خیلی بزرگ باشد در این صورت قطعه Y شکل تمام شده، شکل دلخواه را نخواهد داشت.
وقتی تجربه کافی در جلو و عقب چرخاندن شیشه روی شعله کسب شد، به طوری که بتوان تمام اطراف محل اتصال را به طور یکنواخت ذوب کرد و انگشت‌های دست چپ را نیز دور از شعله نگه داشت، در این صورت هر دو قطعات T و Y شکل خیلی سریع‌تر و تمیزتر ساخته خواهند شد.
اتصال لوله‌ها با قطرهای متفاوت
روش اول: دو نوک روی لوله ۱۸ میلی‌متری با فاصله ۵ سانتی‌متری شانه‌ها بکشید. یک نوک را بریده و باز کنید و نوک دیگر را مسدود کنید و یک ته لوله آزمایش مناسب بسازید. میزان هوا و گاز را طوری تنظیم کنید که یک شعله کوچک ایجاد نماید و قسمت وسط لوله آزمایش را ذوب کنید. با دمیدن، حباب کوچکی ایجاد کنید بعد دوباره آن را حرارت داده و حباب را مطابق طرح، باز کنید. قطر سوراخ باید کمی کوچکتر از ۸ میلی‌متر باشد.
حالا لوله‌ای به طول ۱۵ سانتی‌متر و قطر ۸ میلی‌متر به انتهای باز لوله وصل کنید، تمام حرارت را به لوله کوچکتر اختصاص دهید و شعله را در جهتی قرار دهید که اتصال به طور کامل جوش بخورد. همه وسایل را راست و به صورت قرینه و بدون انحنا نگه دارید. دیواره کوچک را نباید بگذاریم بیش از حد ضخیم یا نازک شود. کنترل شیشه داغ خیلی نازک، مشکل است در حالی که در شیشه ضخیم، برگرداندن آن به ضخامت اولیه جداره به دوباره‌کاری، مشکل است. تمام این کارها باید در جهت ایجاد یک پیوند خوب، به سرعت، با ظرافت و صرف حداقل کار لازم بر روی شیشه انجام شود.
روش دوم: دو نوک روی لوله ۱۸ میلی‌متری با فاصله ۱۰ سانتی‌متر بین شانه‌ها بکشید. یک نوک را بریده و باز کنید. نوک باید به طور کامل راست، محکم و با طول مناسب باشد، در غیر این صورت مراحل بعدی کار بسیار مشکل خواهد بود. دو علامت کوچک ایجاد کنید. از شعله‌ای استفاده کنید که قطر زبانه آن به اندازه قطر لوله باشد. وقتی که شیشه نرم شد آن را خیلی آرام بکشید. عمل حرارت دادن را با چرخاندن تدریجی ادامه دهید تا این که شیشه داغ جمع شود و به حالتی با ضخامت دیواره یکنواخت، بدون انحنا و یک ردیف درآید.
کوچک‌ترین حد تنگ کردن قطر دهانه باید درست زیر ۸ میلی‌متر باشد. تنگ کردن لوله‌ها نیازمند تمرین خیلی زیاد و توجه دقیق به جزییات است. علامت‌ها باید در روی شانه‌های تازه درست شد ظاهر شود.
البته حد تنگ کردن قطر دهانه باید با چشم اندازه‌گیری شود. کسب توانایی تنظیم اندازه‌ها از طریق دید وقت کمی می‌گیرد. تمرینات مداوم نیز در آن اثر دارد. وقتی شیشه تنگ شد آن را از ناحیه تنگ شده ببرید و نقطه باز را به طور کامل ببندید. حالا دو لوله ۱۸ میلی‌متری داریم که آماده اتصال به لوله‌های ۸ میلی‌متری هستند. در انجام اتصال‌ها از این طریق، شعله به طور مستقیم روی شیشه بین شانه و محل تنگی قرار می‌گیرد به طوری که لوله کوچکتر تا کمترین حد ممکن ذوب گردد. وقتی اتصال به طور کامل یکنواخت داغ و به تدریج ضخیم شد، به آرامی در آن بدمید.
اگر چه به نظر می‌رسد روش دوم نیاز به کار و درگیری بیشتری از روش اول دارد، با این وجود خیلی سریع‌تر خواهد بود و منجر به ایجاد اتصال و شانه‌ای ظریف‌تر خواهد شد.
